1e en 2e Wilakkersstraat

De vorige keer schreef ik voor de website van het Witte Dorp een artikel over Petrus Donders voor de rubriek “straatnamen”. Nu ben ik de uitdaging aangegaan om te achterhalen waar de straatnamen 1e en 2e Wilakkersstraat vandaan komen. Dat was nog niet zo gemakkelijk. Via Google kreeg ik alleen hits op Basisschool De Wilakkers aan de Piuslaan.

Maar via de website van de heemkundekring Kempenland kwam ik uiteindelijk uit op documentatie van alle straatnamen en straatnaamgeving in Eindhoven vanaf 1340 tot heden. Zo kwam ik er achter, dat de namen 1e en 2e Wilakkersstraat in 1937 als toponiem waren gekozen, omdat ze waren geprojecteerd over een gebied dat vanouds de Wilakkers heette. In Wilakkers zitten de woorden wilg en akkers verborgen. De naam ‘Willig Ecker’ komt al voor vanaf 1539. In Nederland is het een veel voorkomende benaming van een landschap, dat gekenmerkt wordt door akkers en (knot)wilgen. De gemeente Stratum kende ook zo’n gebied, dat ten zuiden van de Burgh was gelegen. De eerste vermeldingen van dit slot stammen uit 1325. Het betrof een versterkte burcht met diverse hoeven, die door een gracht omgeven was.

Bij het Regionaal Historisch Centrum (RHC) Eindhoven kreeg ik een kadastrale kaart van 1832 onder ogen, waar de Wilakkers op vermeld stond. Te zien was een gebied met veel landbouwpercelen en héél weinig bebouwing langs slechts enkele wegen, die naar Geldrop en Heeze leidden. Op een andere getoonde kaart van 1870 is iets meer lintbebouwing te zien. De gemeente Stratum had toen nog geen 1500 inwoners! Op onderstaand kaartje (1865) is het gebied “De Wilakkers” gearceerd en is ook al het Eindhoven Kanaal te zien, dat in 1846 gereed was gekomen.

Het dorp Stratum was onderverdeeld in kleine gehuchten en akkergebieden, zoals o.a. Lakerloop, Poeijers, het Burgheind, Den Elzent, De Roosten, de Biest. Veel van deze namen zijn terug te vinden in de diverse wijken van Stratum.

In 1912 werd De Burgh met bijbehorende hoeven gekocht door Franciscus Smits van Oyen, een telg uit de patriciërsfamilie Smits van Oyen. Deze liet de burcht slopen en er een landhuis bouwen, dat was ontworpen door de architect Jos Cuypers. Leden van deze familie woonden hier tot 1936, waarna het pand een inrichting werd waar psychiatrische patiënten verzorgd werden door de Zusters van Barmhartigheid. Vanaf 1983 werd het een rusthuis voor de zusters van deze congregatie, dat tegenwoordig Glorieux heet.

De gemeente Eindhoven zoals we die nu kennen, bestaat pas sinds 1920. In 1920 kampten de dorpen Tongelre, Woensel, Strijp, Gestel, Stratum met enorme problemen op planologisch, sociaal en financieel gebied. De arbeiders in de hard groeiende Eindhovense industrie woonden in de omliggende dorpen. De dorpen beschikten niet over de financiële middelen en ruimte om deze arbeiders goed te huisvesten of te ondersteunen in geval van werkloosheid. Vandaar dat op 1 januari 1920 de vijf omliggende gemeenten met Eindhoven werden samengevoegd. Frappant is dat het dorp Eindhoven met veruit het kleinste oppervlak en aantal inwoners, de naamgever werd van deze supergemeente (Groot Eindhoven). Stratum had toen 7.589 inwoners.

In 1937 werd ongeveer acht hectare bouwgrond aangekocht aan de rechterkant van de Geldropseweg tot aan de Burgh. De hier geplande -voor die tijd grootschalige wijk- werd ontworpen door architect W.M. Dudok. Tegelijkertijd verspreidde makelaarskantoor J. van der Meeren de brochure Tuindorp "De Burgh" waarin fase 1, bestaande uit 82 woningen aan de Geldropseweg, St. Odastraat, Burghstraat en Ceintuur Baan (de huidige St. Jorislaan), wordt aangeprezen.

De "moderne huizen met veel glas en dus veel zon" werden gebouwd door de Eindhovense bouwonderneming P. van Grootel. In mei 1938 werden de eerste woningen betrokken. De verhuur van de tweede fase werd in juli 1939 aangekondigd in een advertentie van makelaarskantoor J. van der Meeren.

Het oorspronkelijk ontwerp van het Witte Dorp was veel grootschaliger dan het Witte Dorp nu in werkelijkheid is. Het betrof het gebied van de Geldropseweg tot aan de overzijde van de Piuslaan en van de Petrus Dondersstraat tot aan de Heezerweg. Door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in mei 1940 is het plan nooit in zijn volledigheid gerealiseerd. Hierdoor liggen de 1e en 2e Wilakkersstraat nu aan de rand van het Witte Dorp in plaats van als een van lengteassen van het oorspronkelijk plan en bleef het Witte Dorp beperkt tot 265 woningen. Maar beide straten liggen wel in het midden van het oorspronkelijke landbouwgebied “De Wilakkers”.

Karel Smit

September 2016

Bronnen:

http://kempenland.info

https://nl.wikipedia.org/wiki/De_Burgh

https://nl.wikipedia.org/wiki/Joseph_Cuypers

http://www.eindhoveninbeeld.com

http://www.rhc-eindhoven.nl

http://www.eindhoven.nl